Η δύσκολη κατάσταση που βιώνει η Κύπρος εξαιτίας της λειψυδρίας έχει ανοίξει τη συζήτηση για εξεύρεση λύσεων. Παράλληλα, ένα από τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που έχει τεθεί στο τραπέζι και προβάλλει η τ/κ πλευρά στο παλίμψηστο της πορείας των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό είναι και η παροχή νερού από τα κατεχόμενα στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Πιο συγκεκριμένα, προβάλλεται ως λύση η τροφοδότηση και των ελεύθερων περιοχών από το νερό του φράγματος στο χωριό Πάναγρα, το οποίο προέρχεται από την Τουρκία.
Φράγμα στα Πάναγρα
Το Φράγμα Πανάγρων κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1990 σε ε/κ γη και εν τέλει επεκτάθηκε για τις ανάγκες του έργου της διασύνδεσής του με την Τουρκία. Στο εν λόγω φράγμα διοχετεύεται νερό από το φράγμα Αλάκιοπρου της Τουρκίας, στο βουνό του Ταύρου, ενώ η ετήσια ποσότητα που προβλέπεται στη συμφωνία που είχαν υπογράψει Τουρκία και ψευδοκράτος είναι 75 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Στο πλαίσιο του έργου κατασκευάστηκε φράγμα ύψους 65 μέτρων με πήλινο πυρήνα. Σκοπός του έργου, όπως αναγγέλθηκε, ήταν να καλυφθούν στα κατεχόμενα οι ανάγκες οικιακής χρήσης και πόσιμου νερού για 50 χρόνια. Σύμφωνα με την «κυβέρνηση», κατά μέσο όρο 75 εκατ. κυβικά μέτρα νερού έρχονται στα κατεχόμενα από την Τουρκία από το 2015 ετησίως.
Σύμφωνα με υπολογισμούς, οι ανάγκες των κατεχομένων σε νερό ανέρχονται σε περίπου 100 εκατ. κ.μ. Από αυτά, τα 34 εκατ. απαιτούνται για ύδρευση, ενώ τα υπόλοιπα για άρδευση. Το νερό που συγκεντρώνεται στο φράγμα Αλάκιοπρου στην περιοχή Αναμούρ της Μερσίνης μεταφέρεται στις ακτές της Μεσογείου μέσω ενός αγωγού μήκους 23 χιλιομέτρων. Από εκεί μεταφέρεται στην Κύπρο μέσω ενός σωλήνα ανάρτησης 80 χιλιομέτρων, διασχίζοντας τη Μεσόγειο. Το νερό που φτάνει στην Κύπρο μεταφέρεται από την ακτή στο φράγμα που χτίστηκε κοντά στην Κερύνεια. Στη συνέχεια το νερό παραδίδεται σε περιοχές που έχουν ανάγκη μέσω γραμμών μεταφοράς που έχουν κατασκευαστεί στην επικράτεια των κατεχομένων.
Το έργο εγκαινιάστηκε από τον Ταγίπ Ερντογάν τον Οκτώβριο του 2015, ο οποίος το χαρακτήρισε ως «το έργο του αιώνα και της ειρήνης». Η Κυπριακή Δημοκρατία το 2016 με επιστολή προς τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών διαμαρτυρήθηκε για την κατασκευή του αγωγού και τη χαρακτήρισε ως «μία ακόμη πράξη πρόκλησης από την Τουρκία που στοχεύει στην ενίσχυση του αποτελεσματικού πολιτικού και οικονομικού ελέγχου στο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου και να δυναμώσει την στρατιωτική κατοχή στο βόρειο τμήμα του νησιού». Από τα κατεχόμενα μεταδίδεται, επίσης, ότι τη συμφωνία συνδρομής με το λεγόμενο Υπουργείο Γεωργίας και Φυσικών Πόρων του ψευδοκράτους για να τους δοθεί νερό από το φράγμα στα Πάναγρα, είχαν υπογράψει 23 λεγόμενοι δήμοι έως το 2016. Παράλληλα, το κόστος του νερού που προέρχεται από τον αγωγό, λαμβάνοντας υπόψη τη μεταφορά, τη συντήρηση του δικτύου κ.λπ. θεωρείται ότι δεν είναι χαμηλότερο από το κόστος των μονάδων αφαλάτωσης του νερού.
Τι λέει η δική μας πλευρά
Σε δήλωσή του στις 7 Απριλίου για το θέμα, ο Ελληνοκύπριος διαπραγματευτής, Μενέλαος Μενελάου, ανέφερε ότι η ε/κ πλευρά δεν μπορεί αποδεχτεί την παροχή νερού ως ΜΟΕ καθότι, κατ' αρχάς, το εν λόγω έργο υλοποιήθηκε και τέθηκε σε λειτουργία από την πλευρά της Τουρκίας και των κατεχομένων χωρίς καμία διαβούλευση ή συνεννόηση με την Κυπριακή Δημοκρατία. Επιπρόσθετα, ο κ. Μενελάου ανέφερε ότι η λειτουργία του συγκεκριμένου αγωγού έχει επηρεάσει τις περιουσίες Ελληνοκυπρίων στα κατεχόμενα, κάτι που δεν μπορεί να προσπεραστεί.
Μεχμέτ Νετζντέτ:
Πρόεδρος του επιμελητηρίου μηχανικών γεωεπιστημών στα κατεχόμενα
Το ζήτημα της υδροδότησης είναι ένα μεγάλο πρόβλημα το οποίο καλείται να αντιμετωπίσει η Κύπρος. Οι απαρχές του μπορούν να εντοπιστούν από τη δεκαετία του 1950, πριν από τη φυγή των Άγγλων από το νησί. Από τότε μέχρι σήμερα εντοπίζεται η έλλειψη της εκπόνησης ενός συνολικού σχεδίου για την υδροδότηση του νησιού. Είναι ένα πρόβλημα που προκύπτει από τη γεωγραφική φύση της Κύπρου που αποτελεί νησί, αλλά και από την έλλειψη βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων.
Πριν τη δημιουργία του φράγματος στα Πάναγρα γίνονταν αποκομιδή νερού από τον Πενταδάκτυλο, που τροφοδοτούσε τις περιοχές της Κυθρέας, της Μεσαορίας και του Τρικώμου. Αυτό διατίθονταν κατά 40% στην οικιστική χρήση, ωστόσο η έλλειψη βροχοπτώσεων επηρέασε την κατάσταση σε πολύ μεγάλο βαθμό. Στη συνέχεια έγιναν και προσπάθειες μεταφοράς νερού από την Τουρκία στην Κύπρο μέσω τάνκερ, αλλά όλες ήταν αποτυχημένες. Έτσι, όλες οι ελπίδες βασίστηκαν στη δημιουργία του φιλόδοξου έργου του φράγματος στα Πάναγρα.
Το φράγμα στα Πάναγρα έχει χωρητικότητα περίπου 75 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ανά έτος και φέρνει νερό από την Τουρκία. Από το συγκεκριμένο φράγμα, περίπου 38 εκατομμύρια κυβικά μέτρα χρησιμοποιούνται για να καλύψουν τις ανάγκες οικιστικών ζωνών και 37 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού πηγαίνουν στη γεωργία. Μπορούμε σίγουρα να πούμε ότι δεν είναι ικανό από μόνο του να καλύψει το σύνολο των αναγκών του βόρειου τμήματος του νησιού, αλλά θα πρέπει να πλαισιωθεί και από άλλα αντίστοιχα έργα υδροδότησης.
Το υδατικό πρόβλημα είναι πολύ σημαντικό και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με μια ολοκληρωμένη υδατική πολιτική. Οι πολιτικοί και από τις δύο πλευρές πολλές φορές διστάζουν να αγγίξουν αυτό το θέμα. Απαιτείται η δικοινοτική συνεργασία μέσα από ένα συνολικό βιώσιμο σχέδιο που θα είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο καθότι γνωρίζουμε ότι στο νησί μας το νερό είναι περιορισμένο.
Είχαμε την ευκαιρία στο παρελθόν να επισκεφθούμε τις ΗΠΑ, μετά από πρόσκληση από την πλευρά τους, ώστε να δούμε μια σειρά από τεχνικά ζητήματα και να αποκτήσουμε σχετική τεχνογνωσία, να αντιληφθούμε πώς κατόρθωσαν να τροφοδοτήσουν τον βορρά και τον νότο της χώρας με νερό. Όμως, στην περίπτωση της Κύπρου λείπει η πολιτική βούληση για να προχωρήσουν τέτοιες πρωτοβουλίες.
Θεωρώ ότι γνωρίζουμε το μέγεθος του προβλήματος και ότι η κατάσταση με τη λειψυδρία μέρα με τη μέρα γίνεται χειρότερη, για αυτό και πρέπει να αναλάβουμε δράση. Θεωρώ ότι το φράγμα των Πανάγρων είναι ένα έργο που μπορεί να συμβάλει στην ειρήνη.
Μιχάλης Λοϊζίδης:
Συμπρόεδρος της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής Περιβάλλοντος
Το θέμα που αφορά την υδροδότηση των ελεύθερων περιοχών από το φράγμα των Πανάγρων δεν τέθηκε προς συζήτηση στο πλαίσιο της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής Περιβάλλοντος καθότι εκφεύγει των εργασιών που η επιτροπή έχει αναλάβει να φέρει εις πέρας.
Ουσιαστικά πρόκειται για ζήτημα που έχει καθαρά πολιτικές προεκτάσεις, αποτελεί κομμάτι μιας γενικότερης προσπάθειας της Τουρκίας να αγκιστρώσει στην επιρροή της όλο και περισσότερο τα κατεχόμενα. Ουσιαστικά αυτή η συζήτηση θα έπρεπε να γίνεται από τη δική μας πλευρά, να είμαστε εμείς που θα τροφοδοτούμε τα κατεχόμενα με νερό στο πλαίσιο μιας ομοσπονδιακής λύσης του Κυπριακού. Θα πρέπει να πάρουμε πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση.
Από καθαρά τεχνικής άποψη θα ήταν λογικό να μας τροφοδοτεί η Τουρκία με νερό, καθότι τα βουνά που βρίσκονται στην επικράτειά της παγιδεύουν τους αντικυκλώνες που μεταφέρουν νερό στην περιοχή και θα μπορούσαν να φτάνουν στην Κύπρο. Δεν μπορούμε, παρά ταύτα, να μην αναφερθούμε στην πολιτική χροιά μιας τέτοιας συζήτησης, καθότι υπάρχει ένας κατοχικός στρατός και η τουρκική πολιτική που επιχειρεί να εκμεταλλευτεί μια τέτοια διασύνδεση προς όφελος της διαιώνισης της κατοχής.
Την ίδια στιγμή όμως, η Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή Περιβάλλοντος συζητά πολύ σημαντικά ζητήματα όπως, μεταξύ άλλων, και την καλύτερη αξιοποίηση του Εργοστασίου Επεξεργασίας Λυμάτων Μιας Μηλιάς, του οποίου το νερό αυτή τη στιγμή τροφοδοτεί κατά 70% τις ελεύθερες περιοχές και κατά 30% τα κατεχόμενα. Εκεί υπάρχει ένα ζήτημα, καθότι τμήμα του νερού δεν αξιοποιείται όπως θα έπρεπε.
Γενικότερα η Επιτροπή Περιβάλλοντος εξετάζει τρία πολύ σημαντικά ζητήματα: πρώτον, θέματα που άπτονται του περιβάλλοντος, με κοινή δράση για την αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών φυτών αλλά και άλλων προβλημάτων της καθημερινότητας της αγροτικής ζωής, δεύτερον, ζητήματα που άπτονται της κλιματικής αλλαγής, καθότι η Κύπρος αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα γονιμότητας των χωμάτων της και τρίτον, ζητήματα που άπτονται της μόλυνσης που διαπιστώνεται από τα παλαιά μεταλλεία της περιοχής Σκουριώτισσας- Λεύκας, η οποία έχει επεκταθεί σε υπόγεια λύματα νερού με αρνητικές συνέπειες στις αγροτικές καλλιέργιες της ευρύτερης περιοχής.
